Μου χρωστάς, δεν σου χρωστάω, έχε γειά σε χαιρετάω...

ααααχχχχ... καλό το γκομενάκι και το τραγουδάκι παραπέμπει σε άλλες εποχές πιο ανέμελες (το 1978 ήμουν 11 χρονών με κοντά παντελονάκια που λένε. Βέβαια ακόμη με κοντά παντελονάκια είμαι, αλλά δεν περνώ πια τα καλοκαίρια μου στην παραλία, ούτε τα απογεύματα μου διαβάζοντας Μπλέκ, Αγόρι και τα υπέροχα κόμικς που μου έστελνε ο παππούς από την Αγγλία...)
Τώρα πια μεγάλωσα. Και όταν βρίσκω λίγο χρόνο να διαβάσω, συνήθως δεν είναι κόμικς... Καμιά φορά μπορεί αλλά όχι συνήθως. Αυτό τον καλοκαίρι απέκτησα ένα kindle . Το πρώτο βιβλίο που κατέβασα ήταν η πλήρης τριλογία Hitch Hikers guide to the galaxy (και τα 5 βιβλία) του εκπληκτικού Douglas Adams. Σαν φόρο τιμής ονόμασα τη συσκευή μου "Don't Panic"...
Αλλά ως συνήθως έχω ξεφύγει από το θέμα...
Ένα άλλο βιβλίο που διαβάζω ακόμα έχει τον επίκαιρο τίτλο "Debt: The first 5000 years" και πραγματεύεται την έννοια του χρέους μέσα από την ανθρώπινη ιστορία, σε σχέση με την κοινωνία κλπ. Έχω ήδη μάθει πολλά πράγματα που δεν ήξερα.
Για παράδειγμα μια κοινή ιδέα που μας πάσαραν οι οικονομολόγοι, πως πριν δημιουργηθεί το χρήμα και το εμπόριο υπήρχε η λεγόμενη barter economy (οικονομία ανταλλαγών) είναι μπαρούφα. Δεν τεκμηριώνεται πουθενά ιστορικά αυτό. Ανταλλαγές γίνονταν και γίνονται ακόμα σε ένα μικρό επίπεδο, συνήθως διαπροσωπικό και σε κλειστές, μικρές κοινωνίες. Αλλά η ανάγκη για εμπόριο, για αγορές (με την ευρύτερη έννοια) είναι πάρα πολύ παλιά... Μάλιστα το χρέος, με την έννοια της πίστωσης και των αγορών, προυπήρξε του χρήματος (ως νόμισμα) κάτα πολύ. Και ο Πλάτωνας έγρψε για το πως δύναται να υπάρχει "τίμιο" εμπόριο, που να παρέχει δηλαδή μια υπηρεσία και να μην γίνεται απλά μια μέθοδος υπερβολικού πλουτισμού.

Ενδιαφέρον μάλιστα έχει το γεγονός πως το χρέος σαν έννοια φαίνεται να διακατέχει τη ζωή μας από πολλές πλευρές. Μιλάμε για ηθική υπο-ΧΡΕΩΣΗ, κοινωνικές υπο-ΧΡΕΩΣΕΙΣ και πως ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ στην οικογένεια μας, αλλά και κατ επέκταση στην κοινωνία να είμαστε σωστοί, τίμιοι κλπ. Μιλάμε για καθήκοντα, πράγματα που ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ δηλαδή να κάνουμε. Ο τρόπος με τον οποίο αναφερόμαστε σε μια πληθώρα καθημερινών καταστάσεων, αντικατοπτρίζει το βαθμό στον οποίο βλέπουμε σαν συναλλαγές (με την "κακή" έννοια) πολλές από αυτές τις καταστάσεις. Πχ μιλάμε για συζυγικές υποχρεώσεις η για το πως "χρωστάμε" σε κάποιον τη ζωή μας... Ακόμη και ο ορισμός της ελευθερίας σκοντάφτει κάπου αν το καλοσκεφτείς (ατομική ελευθερία είναι η δυνατότητα κάποιου να είναι κτήμα του εαυτού του και όχι δούλος ή ιδιοκτησία κάποιου."Βίκιπαίδεια") Που σκοντάφτει? Μα στο γεγονός ότι προυποθέτει να αποδεχόμαστε την έννοια "κτήμα"! Πως είναι δυνατόν να είναι κανείς κτήμα του εαυτού του? Αν μπορεί, τότε μπορεί να είναι κτήμα και κάποιου άλλου, άρα δεχόμαστε και την σκλαβιά?

Δεν θέλω να σας κουράσω, καταρχήν το βιβλίο δεν το έχω τελειώσει οπότε δεν ξέρω σε τι συμπέρασμα καταλήγει. Το σίγουρο είναι πως με έχει κάνει να σκεφτώ πολύ για όλα αυτά...

Χρόνια τώρα αναρωτιέμαι και εκπλήσσομαι από το πόσο πολύπλοκες έχουν γίνει οι ζωές μας. Και σκεφτείτε πως σίγουρα η δική μου προσωπική εμπειρία δεν έχει αγγίξει το ένα δισεκατομμυριοστό της πολυπλοκότητας αυτής. Χρόνια τώρα λαχταρώ μιαν "απλοποίηση" της ζωής μου, της ζωής μας! Μιαν επιστροφή σε πιο απλές, αγνές αξίες... Μαθαίνουμε πχ στα παιδιά μας (οι πιο "σωστοί" από μας τουλάχιστον) να μοιράζονται τα παιχνίδια τους, να μην μαλώνουν, να δίνουν σε αυτόν που δεν έχει. Και όμως τα παραδείγματα ολόγυρα μας είναι ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχουν κοινωνίες (λίγες ομολογουμένως) όπου τα είδη βασικής ανάγκης θεωρούνται απλά όλων. Οι Εσκιμώοι κυνηγοί και ψαράδες όχι μόνο θεωρούν απολύτως φυσιολογικό να μοιραστούν μια καλή ψαριά η μια καλή λεία, με αυτούς που δεν ήταν τόσο τυχεροί αλλά αρνούνται να δεχτούν και την ευχαριστία. Ο λόγος είναι ότι το να τους ευχαριστήσεις θα υποννοούσε ότι θα μπορούσαν να κάνουν κι αλλιώς. Οι Εσκιμώοι είναι περήφανοι άνθρωποι. Και μετρούν την ανθρωπιά με τις πράξεις τους. Επίσης σε κάποιες ινδιάνικες φυλές δεν υπήρχε η έννοια της ιδιοκτησίας , τουλάχιστον σε προσωπικό επίπεδο. Ένα δοχείο, ένα εργαλείο, κάτι χρήσιμο σε όλους ανήκει σε όλους.
Αντίθετα εμείς οι "ηθικοί" δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να συσσωρεύουμε γύρω μας πλούτο και πράγματα. Ειλικρινά αναρωτιέμαι γιατί...

Και βέβαια έχουμε πάρει την όλη ιδέα του χρέους, της πίστωσης κλπ. και την έχουμε ανεβάσει σε ένα βάθρο, την έχουμε φουσκώσει με την χαρακτηριστική μας πολυπλοκότητα, την έχουμε ανάγει στο "αίμα" που δίνει ζωή στην κοινωνία μας. Χτίσαμε ναούς για αυτήν, τα λεγόμενα χρηματιστήρια, και φτάσαμε όχι απλά να εμπορευόμαστε υλικά η το χρήμα το ίδιο, αλλά το ξεπεράσαμε κι αυτό ακόμα. Φτάσαμε να εμπορευόμαστε το ίδιο το χρέος. Γιατί τι άλλο νομίζετε ότι είναι τα CDS η το Debt Trading? Όταν φαλίρισε η Lehman Bros το 2008 ένα μεγάλο μέρος των λεγόμενων "τοξικών" επενδύσεων ήταν ακριβώς αυτό, δάνεια που είχε "αγοράσει" η Lehman από άλλες τράπεζες...

Πολλή βρωμιά. Κάπως πρέπει να καθαρίσει...


to be cont'd...